Türkiye’nin savunma sanayi, SAHA İstanbul 2020 değerlendirmesi, 2021 beklentileri

Savunma ve havacılık konusunda Türkiye'nin 2020'de nasıl bir performans sergiledi?

2020 yılı dünyada ve ülkemizde tüm sektörler için oldukça zor bir yıl oldu. 2019 yılının Aralık ayında Çin’in Wuhan şehrinde ortaya çıkan ve ülkemizde ilk pozitif vakanın 2020 yılının mart ayında tespit edildiği Covid-19 salgını, savunma ve havacılık sektöründe de zaman zaman duraklama dönemlerinin yaşanmasına neden oldu.

Savunma ve Havacılık Sanayii; 2018’de 2 milyar 188 milyon 550 bin dolar ve 2019’da yüzde 40,21 artışla 3 milyar 68 milyon dolar olan Türkiye’nin savunma ve havacılık ihracatı artan ivmesini 2020 yılı başından da sürdürdü.

Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verilerine göre; Türk Savunma ve Havacılık Sanayi tarafından 2020 yılının Ocak ayında yapılan toplam ihracat 166 milyon 936 bin dolar olarak açıklandı. 2020 yılının Şubat ayında yapılan toplam ihracat 181 milyon 761 bin dolar olarak gerçekleşti. 1 Ocak – 29 Şubat 2020 tarihleri arasında yapılan ihracat, bir önceki yılın aynı döneminde göre %5’lik artış göstererek 348 milyon 697 bin dolar oldu.

Ancak mart ayı ile birlikte bu ivme yavaşlama başladı. Mart ayından itibaren tüm dünyayı etkisi alan pandemiyle birlikte karantina dönemleri başladı ve ihracat rakamlarında düşüş yaşandı. TİM verilerine göre; Türk Savunma ve Havacılık Sanayii sektörü, 2020 yılının ilk 9 ayı boyunca toplam 1 milyar 521 milyon 396 bin ABD Doları değerinde ihracat gerçekleştirdi. Covid-19 sebebiyle bütün dünyada olduğu gibi Türkiye’de de düşüş yaşayan savunma ihracatı, Eylül ayında tekrar ayağa kalktı. Sektör tarafından 2020 yılının Eylül ayı boyunca gerçekleştirilen toplam ihracat, bir önceki yılın aynı dönemine göre %80 artış göstererek 281 milyon 582 bin ABD Doları oldu.

Eylül ayından itibaren savunma ve havacılık sektöründe toparlanma yaşanıyor. 2020’yi tamamlamak üzereyiz. Yılın son dört ayında artan üretim ve ihracat rakamlarıyla tüm dünya ekonomileri için zor bir yıl olan 2020 yılını pek çok ülkeye göre ok daha avantajlı bir şekilde tamamlayabileceğimizi öngörüyorum.

2020 yılında Türk Savunma ve Havacılık Sanayi tarafından en fazla ihracat gerçekleştirilen ilk 10 ülke; ABD, Almanya, BAE, Hindistan, Hollanda, Katar, İsviçre, Birleşik Krallık, Azerbaycan ve Fransa oldu.

Savunma ve havacılık sektörü paydaşları 2020’de nasıl bir karne aldı? Sektörün büyüklüğü, cirosu, istihdam sayısı, yerli proje sayısı, yurt dışıyla ortak yürütülen proje sayısı ne durumda?

Savunma ve havacılık sektörüne ilişkin tüm rakamlar her yıl tüm detaylarıyla açıklanıyor. 2020 değerlendirmesi ise yıl tamamlandıktan sonra yayınlanacak. 2020 yılının karnesini ortaya koyacak rakamlar henüz açıklanmadı.

Milli Teknoloji Hamlesi 2021’de nasıl bir yol izleyecek? Yerli savunma ve havacılık firmalarının gündeminde 2021’de neler olacak?

Yaklaşık 20 yıldır sürdüren ve artık Türkiye olarak sonuçlarını somut olarak görmeye başladığımız Milli Teknoloji Hamlesi’ne elbette 2021 yılında da yoğun bir şekilde devam edilecek. Türkiye’nin savunma sanayinde yerlilik oranın % 20’lerden % 70’lere ulaştı. Ancak bundan sonraki süreçte yüksek teknolojinin hakim olduğu çok daha stratejik ürünlerde, sistemlerde yerli ve milli üretime geçiş devam edecek. “2021 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı” kapsamında yapılacak çalışmalarla savunma sanayisindeki yerlilik oranının yüzde 71'e, savunma ve havacılık yurt dışı satış gelirlerinin 6,2 milyar dolara, savunma ve havacılık sanayisi cirosunun 19,7 milyar dolara ve istihdamının 81,5 bine ulaşması hedefleniyor.

Savunma ve havacılık sanayi bugün geldiği noktada yurtdışında ithal edilen pek çok ürün ve sistemi üretebilecek potansiyele, yeteneğe ve insan kaynağına sahip olduğunu kanıtladı. Bundan sonraki süreçte Türkiye’de üretilmeyenler üretilmeye devam ederken, kendi ihtiyaçlarımızı yerli ve milli kaynaklarla temin etmenin yanı sıra teknoloji geliştiren, teknoloji satan bir konumu hedeflemeliyiz. İHA ve SİHA’larda yakaladığımız öncü konumu farklı ürün ve sistemlerde de yakalamak bir sonraki adım olacaktır. Türkiye savunma ve havacılık sanayinde dünyada yaşanan paradigma değişikliklerine dünya ile eş zamanlı olarak uyum sağlayabilecek ve hızla bu değişikliklere entegre olabilecek bir sanayi gücüne sahip. Geleceği doğru okuyan ve üretim kaynaklarını doğru şekilde bu gelişmelere kanalize eden ve üretimini dünyaya satan bir Türkiye, Milli Teknoloji Hamlesi’nin 2021 pusulası olacaktır.

SAHA İstanbul’un 2020 değerlendirmesi nedir?

09-13 Kasım 2020 tarihlerinde İstanbul Fuar Merkezi 5-6-7. Salonlarda düzenlemeyi planladığımız SAHA EXPO Savunma, Havacılık ve Uzay Sanayi Fuarı’nı, İçişleri Bakanlığımızın genelgesi ve pandemi koşullarının ilerlemesi sebebiyle 10-13 Kasım 2021 tarihine erteledik. Ancak bu fuarla koordineli olarak icra etmeyi planladığımız SAHA EXPO Sanal Fuarı’nı yerli bir uygulama ile hayata geçirdik.

Dünyanın ilk 3D Sanal Savunma Sanayi Fuarı SAHA EXPO, 9 Kasım 2020’de 288 firma ve kurumun katılımı ile başladı. Fuarın Açılış Törenine Ticaret Bakanımız Ruhsar Pekcan, Sanayi ve Teknoloji Bakanımız Mustafa Varank, Sanayi ve Teknoloji Bakan Yardımcımız Hasan Büyükdede, Savunma Sanayi Başkanımız Prof. Dr. İsmail Demir’in katılımıyla gerçekleştirdik.

09 Nisan 2021’e kadar 5 ay süreyle devam edecek olan fuara katılımlar da devam ediyor. 7 gün 24 saat açık olan fuarda 11 Kasım itibariyle 102 katılımcının 528 adet 3D modeli gerçeğe en yakın haliyle fuarda ziyaretçilerle buluşuyor. 47.651 ziyaretçinin kayıt yaparak gezdiği fuarda video konferans yöntemiyle 20.046 B2B iş görüşmesi gerçekleştirildi. Bu görüşmelerden Milli Teknoloji Hamlesi’ne katkı sağlayacak, savunma sanayimiz adına ciddi iş birliktelikleri doğacak.

2020 yılı içinde 700’e yakın etkinlik, faaliyet, toplantı, gerçekleştirdik. Projeler hayata geçirdik. Konsorsiyumlar kurduk. Bu konsorsiyumlara firmalar kurdurduk. Pandemi sürecine rağmen günde iki faaliyet ortalaması ile çalıştık. Yine tecritlerin uygulandığı dönemlerde firmalarımızın sosyal medya üzerinden canlı yayınlarda firmalarını ve yeteneklerini tanıttıkları webinar serileri düzenledik. 24 oturumda 174 firma 40 saat canlı yayında sunum yaptılar ve bu sunumlar firma firma parçalanarak ve sektörlere bölünerek SAHA İstanbul’un YouTube kanalına yerleştirildi. 28 bin kişi tarafından izlendi.

SAHA AKADEMİ’yi kurduk ve SAHA AKADEMİ bünyesinde TÜBİTAK TÜSSİDE ile birlikte SAHA MBA programını 25’er kişilik sınıflarda, İstanbul, Ankara ve Gaziantep olmak üzere 3 merkezde açtık. Orta ve üst düzey savunma sanayi yöneticileri için açılan program halen devam etmektedir.

SAHA AKADEMİ bünyesinde meslek içi eğitim sayılabilecek spesifik teknik eğitimler üyelerimize ücretsiz olarak verilmeye devam edilmektedir.

Malzeme ve Malzeme Şekillendirme Komitemizde,

Firmalarımızla, çelik ve alüminyum, titanyum malzemeler başta olmak üzere savunma sanayinde kullanılan stratejik malzemeler madenden son ürüne dek üretmek için gerekli altyapı ve ihtiyaçlar araştırılması ve yerlileştirilme çalışmaları, bunların nihai ürüne dönüştürürken kazanılması gereken şekillendirme, ısıl işlem, katmalı imalat, hassas işleme gibi teknolojilerden eksik kaldığımız yeteneklerin kazanılması, güçlü epoksiler için gerekli malzeme ve alt bileşenlerin geliştirilmesi gibi çalışmalar yürütülmüştür, 2021’de de bu çalışmalar devam edecektir.

Makine ve Diğer İmalat Ekipmanları Komitesi

5 Eksen hassas CNC Kontrol Ünitesi için SAHA İstanbul komite çalışmaları kapsamında 11 firmamızın müşterek girişimi şeklinde MİLTEKSAN A.Ş. firması kurulmuş ve üretim yol haritası hazırlanmıştır. Bu firma ile 2022’de 3 eksen, 2023’de 4 eksen, 2024’de 5 eksen >%2 altı hassasiyette yeni nesil CNC kontrol ünitesi üretimini gerçekleştirmiş olacaktır.

Savunma sanayi ihtiyaçlarına uygun vidalı mil ve somun üretilmesi amaçlanmıştır.

Spindle ve sürücüsü üretimi amaçlanmıştır. Bununla birlikte akıllı makinelerde kullanılan yüksek hassasiyetli redüktör gibi, kayıcı mil gibi, servo gibi spindle ve sürücüleri gibi dışa bağımlı olduğumuz diğer komponentlerin de yerli üretimi çalışmaları devam etmektedir.
Bu komitenin çalışmaları kapsamında 2 Ur-Ge projesi başlatmış durumdayız. Bu projelerin ihtiyaç analizi çalışmaları devam ediyor.

Yazılım Otomasyon Ve Dijital Dönüşüm Komitesi

Yazılım komitesi çalışmaları kapsamında endüstrinin siber güvenliği özelinde üretim tesislerinin ve akıllı üretim ekipmanlarının siber saldırılardan korunması için çalışmalar yürütülmektedir. Bu konuda SSB, üniversiteler ve TÜBİTAK ile koordineli hareket edilmektedir.

ERP, PLM, Tasarım ve analiz yazılımlarını da kapsayan mühendislik yazılımlarının millileştirilmesi çalışmalarını kapsamında TÜBİTAK TÜSSİDE tarafından yönetilen açık kaynak kod platformu ile koordineli çalışılmaktadır.

Yapay zeka yazılımları ve bunların savunma ve havacılıkta kullanılması konusunda çalışmalar devam etmektedir.

ELEKTRİK ve ELEKTRONİK KOMİTESİ

Savunma sanayinin konektör ihtiyaçları ve uygun uzmanlık kolları için çalışmalar başlatıldı. Aviyonik çalışmaları kapsamında veri kayıt sistemi, kara kutular, 3D sound sistemleri ve pitod tüpleri konusunda çalışmalar devam etmektedir.

MİHENK Turkish (CBMC)

SAHA İSTANBUL bünyesinde kurduğu MİHENK yapısı ile Türkiye’yi Dünya Havacılık Kalite mutfağına sokmuştur. MİHENK yapısı ile Türkiye, IAQG (International Aerospace Quality Group)’ye entegre olan 13. Ülke olmuştur. SAHA İstanbul, IAQG tarafından OASIS (Online Aerospace Supplier Information System) veritabanında 11. National Aerospace Industrial Association (NAIA) ülke olarak tanımlanmıştır.

MİHENK çalışmaları kapsamında TÜRK AKREDİTASYON KURUMU - TÜRKAK’ın Uluslararası Havacılık Kalite Grubu (IAQG)’den yerli firmaları akredite edebilme yetkisini alması üzerine çalışılmaktadır. 2021’in başında bu sürecin tamamlanması planlanmıştır. Bununla eşlenik olarak yürütülen diğer bir çalışma ile üyelerimizden TÜRK LOYDU ilk milli sertifikasyon şirketi olarak AS9100 verebilecektir.

SAHA İstanbul kurumsallaşma sürecinin gerçekleşmesi için ISO 9001 belgesi alınma çalışması gerçekleştirilmektedir. SAHA İstanbul, dijital dönüşümünü sağlamak ve üyelerimize daha iyi hizmet verebilmek adına web sitemiz ve CRM altyapımız, ihtiyaçları karşılayacak şekilde iyileştirme çalışmaları devam etmektedir.

Test ve Sertifikasyon komitesi ile de ilgili özgün bir proje olarak;
İnsansız sistemler için test, geliştirme ve eğitim merkezi kurulması çalışmaları devam ediyor.

2021 planlarınız ve hedefleriniz nelerdir?

SAHA İstanbul olarak 2021 yılında yoğun bir çalışma takvimimiz olacak. En önemli gündem maddelerimizden biri 9 Kasım 2020’de açılışını gerçekleştirdiğimiz dünyanın ilk 3D sanal savunma sanayi fuarı SAHA EXPO olacak. SAHA EXPO SANAL FUARI 9 Nisan 2021’e a kadar devam edecek. 7 gün 24 saat tüm dünyanın ziyaretine açık olan sanal fuarın küresel bir marka haline gelmesi için çalışmalarımızı sürdüreceğiz. Pandemi dolayısıyla 2021 yılına ertelediğimiz SAHA EXPO Fuarı’nı 10-13 Kasım 2021 tarihleri İstanbul Fuar Merkezi 5, 6 ve 7. Salonlarda fiziki olarak gerçekleştireceğiz.

SAHA İSTANBUL bünyesinde 7 komite yer alıyor. Her bir komitede 15 üye görev alıyor. Benzer üretim yeteneklerine sahip firmalar SAHA İstanbul’da bütünün içinde yer almanın yanı sıra kendi uzmanlık alanlarına göre oluşturulmuş komitelerde de yer alıyorlar. Bu komiteler düzenli olarak toplantılar yapıyorlar ve projeler gerçekleştiriyorlar. 2021 yılında da faaliyetlerine devam ediyor olacak ve bazı projelerde somut sonuçlara ulaştığımızı görüyor olacağız.

2021 yılı içinde bir genel kurulumuz var bir genel kurul icra ediyor olacağız. 2021 yılı içinde UR-GE kapsamında B2B faaliyetlerimiz olacak. Eğer pandemi koşulları izin verirse yine yurt dışı alım heyetleri ve ticaret heyetleri ile görüşme faaliyetlerimiz olacak. Her bir komite bünyesinde oluşturduğumuz UR-GE’lerle firmaların ihracatlarını geliştirmelerine yönelik çalışmalarımız devam ediyor olacak.

Bahar döneminde yeni MBA programlarımızı başlatmış olacağız. Yine meslek iç eğitim ve kurs faaliyetleri devam edeceğiz. Milli Havacılık Endüstrisi Platformu (MİHENK) kapsamında Avrupa Havacılık Kalite Grubu (EAQG) denetimleri olacak.

Ana yüklenici firmalarla yüklenicisi firmaların bir araya getirildiği etkinlikler veya doğrudan proje bazlı tedarikçi görüşmeleri yapıyor olacağız.

Yani stratejik planlarımız doğrultusunda yapacağız faaliyetleri şu şekilde gruplayabiliriz:

- Üye firmalarımıza iş geliştirme kapsamında yapacağımız faaliyetler,

- SAHA İstanbul’un kurumsal altyapısını geliştirmeye yönelik faaliyetler,

- SAHA EXPO kapsamında gerek sanal gerek fiziki fuar kapsamında yapacağımız faaliyetler,

- Ülkenin ihtiyaçlarının SAHA İstanbul firmalarının yetenekleri konsolide edilerek üretilmesine dönük yapacağımız faaliyetler. Yani Türkiye’de üretilmeyeni üretilir kılmak için yapacağımız faaliyetler,

- Karar vericilerin doğru karar vermesini sağlamak üzere firmalarımız ve üniversitelerimizin teklif, mevzuat geliştirme konusunda yapacakları çalışmalar,

- SAHA Akademi kapsamında yapacağımız eğitim faaliyetleri,

- Yurtiçi ve yurt dışı fuarlara katılım, oralarda firmalarımızın tanıtımına katkı sağlama faaliyetleri olarak gruplayabiliriz2021’de yerli savunma ve havacılık konusunda ne gibi sürprizlerle karşılaşacağız?

2021’de nihayete ermesi beklenen projeleri sıralar mısınız?

ABD’nin, Rusya'dan satın alınan S-400 hava savunma sistemi nedeniyle CAATSA (ABD'nin Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Mücadele Etme Yasası) kapsamında yaptırım uygulama kararı sonrası 2021’de savunma sanayii projelerinde yerlileştirme hız kazanacaktır. Geçtiğimiz seneye oranla bu yaptırımların, başta SAHA İstanbul olmak üzere tüm Türk savunma sanayii paydaşlarımızı teşvik edeceğini öngörüyoruz. Geçtiğimiz senelerde başarılan ihracat artışı, toplam ciroda katlanarak devam edecektir.
Özgün ve Milli ürünlerde artış sağlanırken, yerlilik oranındaki yüzdelik payın hız kazanarak artacağına kesin gözle bakıyoruz. Bununla birlikte, “Yönlendirilmiş Enerji Silahları (Lazer silahları)”, “Elektromanyetik top”, “Roket Tahrik Sistemleri”, “İDA, İnsansız Savaş Uçağı” ve “Uzay” konularında sürpriz gelişmeler olabilir.
Mevcut olarak devam eden Savunma Sanayii projelerinin tamamlanmasına yönelik çalışmalar devam etmektedir. Ana Muharebe Tankı ALTAY’ın seri üretime geçmesi yönelik çalışmalar hızla devam ediyor. Deniz Kuvvetleri Komutanlığının ihtiyaçları doğrultusunda projelendirilen LHD Çok Maksatlı Amfibi Hücum Gemisi, Yeni Tip Karakol Botu (YTKB) ve Yeni Tip Denizaltı Projesi (YTDP), TUSAŞ Hürkuş-C (Silahlı Hürkuş), Milli Muharip Uçak projesi TF-X, Türkiye’nin ilk milli turbojet helikopter motoru TEI TS1400 ile güçlendirilmiş ATAK T129 ve Gökbey Çok Maksatlı helikopter, Azerbaycan-Ermenistan Savaşı’nda üstün başarı göstermiş BAYKAR TB2’nin geliştirilmiş versiyonu TB3 İHA’sı, Kara Konuşlu Uzaktan Elektronik Destek (ED), Elektronik Taarruz (ET) kabiliyeti kazandırılmış Elektronik harp ve hava savunma sistemleri, TSK Siber Savunma Merkezi, SSB yönetimi ve kontrolündeki Türk Savunma Sanayii projeleridir. Türkiye, Savunma Sanayii projelerinde yerlileştirme oranını arttırmaya devam edecektir.